1 marca obchodzimy Światowy Dzień Świadomości Autoagresji. Autoagresja, czyli celowe zadawanie sobie fizycznego lub psychicznego bólu jako przejaw problemów emocjonalnych, jest zjawiskiem dotyczącym zarówno dzieci, jak i dorosłych. Jest to zjawisko bardzo złożone, na które składa się samookaleczanie, a także inne działania mające na celu zadawanie sobie bólu, które w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do śmierci.
Czym jest autoagresja?
Autoagresja jest zjawiskiem bardzo złożonym, a określenie jej granic jest niezwykle trudne, ponieważ działania autoagresywne obejmują zachowania zarówno powszechnie uznawane za normalne (ćwiczenia fizyczne ponad możliwości, skrajne zachowania sportowe, operacje kosmetyczne, itp.), które mogą być przejawem pewnych zaburzeń, jak i działania patologiczne (samookaleczanie). Autoagresję można określić jako szereg zachowań wymierzonych przeciwko samemu sobie, począwszy od autoagresji słownej (formułowanie komunikatów werbalnych), aż po próby samobójcze.
Przyczyny autoagresji
Przyczyn autoagresji do tej pory nie udało się jednoznacznie określić, jednak należy pamiętać, że jakiejkolwiek formy autoagresji nie można uznać za wariant normy. Autoagresja może być przejawem doświadczania trudności emocjonalnych, z którymi osoba sobie nie radzi.
Zachowania autodestrukcyjne mogą być próbą zwiększenia poczucia autonomii i kontroli – w takim kontekście mogą pojawiać się u osób z zaburzeniami odżywiania, które to zaburzenia są również zaliczane do form autoagresji.
Autoagresja może również wynikać z doświadczeń z przeszłości, które osoba przeżyła w dzieciństwie, np. bicie dziecka, poniżanie go, ignorowanie jego potrzeb. Niewłaściwe postawy rodzicielskie (odrzucenie, zaniedbanie, nadopiekuńczość, nadmierne wymagania) mogą skutkować problemami emocjonalnymi u dzieci, prowadząc do zachowań autoagresywnych.
Lista przyczyn jest długa i zróżnicowana, wśród nich wymieniane są także m.in.: trudna sytuacja ekonomiczna, bezrobocie, problemy alkoholowe, a także rozwód rodziców czy ich brak.
Zachowania autoagresywne mogą być związane również z chorobami wrodzonymi (np. syndrom Retta, autyzm) i nabytymi (np. uraz mózgu). Z ryzykiem samookaleczenia należy liczyć się także w przypadku depresji i w chorobach takich jak schizofrenia.
Rodzaje autoagresji
Można wyróżnić różne rodzaje autoagresji:
- autoagresja bezpośrednia pojawia się w sytuacji, gdy osoba sama doprowadza do uszkodzeń fizycznych swojego ciała. Głównie dzieje się tak poprzez samookaleczanie, głodzenie się lub próby samobójcze. Dodatkowo osoba zaniża poczucie własnej wartości poprzez jawną krytykę własnych zachowań, niezależnie od tego, czy są one dobre czy złe;
- autoagresja pośrednia przejawia się najczęściej w formie ryzykownych zachowań, takich jak narażanie się na różnego rodzaju wypadki, nadużywanie alkoholu, narkotyków czy innych środków odurzających, szybka jazda samochodem oraz niepodejmowanie leczenia w przypadku choroby. Może występować także jako prowokowanie innych do ataków na siebie czy częste wdawanie się w bójki;
- autoagresja jawna, o której mówi się w przypadku, gdy osoba otwarcie eksponuje blizny i rany, które tworzy na swoim ciele. Taka osoba nie ma problemu z wypowiadaniem się na temat swojej choroby;
- autoagresja ukryta jest przeciwieństwem jawnej. Osoba nie mówi otwarcie o swoich problemach i nie pokazuje nikomu fizycznych skutków zachowań autoagresywnych, co jest związane z odczuwanym przez nią wstydem. Takie zachowania mogą dodatkowo pogłębiać chorobę;
- autoagresja werbalna charakteryzuje się byciem niezwykle krytycznym wobec siebie, osoba zaniża własną samoocenę stosując ciągłe samooskarżenia;
- autoagresja niewerbalna to inaczej samookaleczanie się, może przejawiać się poprzez np. wyrywanie włosów, nacinanie czy przypalanie skóry, uderzanie głową w ścianę.
Formy autoagresji
Jedną z najczęstszych form autoagresji jest samookaleczanie. Inne zachowania autoagresywne, które powinny nas zaniepokoić to:
- wyrywanie włosów i rzęs
- rozdrapywanie ran
- gryzienie się
- obgryzanie paznokci do krwi
- przypalanie ciała zapalniczką, papierosami
- połykanie ostrych przedmiotów
- uderzanie głową w ścianę, uderzanie w głowę
- ciężkimi przedmiotami
- zadawanie sobie ciosów
- głodzenie się
- nadużywanie alkoholu lub innych środków odurzających
- głodzenie się, prowokowanie wymiotów,
- podejmowanie zachowań ryzykownych, zagrażających zdrowiu lub życiu.
Autoagresja u dzieci i młodzieży
Dzieci i młodzież to grupa, w której zachowania autoagresywne występują najczęściej. Najczęściej mają one miejsce, gdy młody człowiek nie może poradzić sobie z nagromadzonym stresem, lękiem czy gniewem. Autoagresja jest sposobem zapanowania nad emocjami. Dla dzieci i młodzieży jest również sposobem radzenia sobie z traumatycznymi przeżyciami. Może wiązać się z próbą ukarania siebie za jakieś zachowanie. Najczęściej jest to po prostu wołanie o pomoc, której absolutnie nie można lekceważyć. Dzieci w ten sposób próbują zwrócić uwagę na siebie i swoje problemy.
Autoagresja – jak sobie z nią radzić?
Najskuteczniejsza w przypadku przejawiania zachowań autoagresywnych jest terapia. Nawiązanie opartej na zaufaniu relacji terapeutycznej, zidentyfikowanie problemów, wzmacnianie zdolności regulacji emocji, trenowanie alternatywnych sposobów radzenia sobie ze stresem i napięciem pomaga w uporaniu się z problemem. Wypracowanie nowych sposobów i technik pozwala na porzucenie działań autoagresywnych, które były do tej pory jedynym sposobem radzenia sobie z odczuwanym napięciem.
Jeżeli sam masz problem z krzywdzeniem siebie, pamiętaj, że możesz uzyskać pomoc. Autoagresja to nie jedyny sposób by ukoić ból. Nawet jeżeli w tej chwili sytuacja wydaje Ci się bez wyjścia i nie wyobrażasz sobie jak mogłoby być inaczej, warto zrobić pierwszy krok w stronę życia bez autoagresji. Umów się na wizytę z naszym specjalistą telefonicznie 22-490-44-12 lub online recepcja@strefamysli.pl.
