Coraz więcej osób boryka się z niepełnosprawnością i brakiem akceptacji społecznej. Jedną z form rehabilitacji osób niepełnosprawnych jest terapia zajęciowa. Służy ona „ożywieniu” osób dotkniętych urazem psychicznym lub fizycznym, aby nie pozostawały bezczynne przez dłuższy czas. Mogą na nią uczęszczać dzieci, młodzież oraz osoby starsze. Oficjalnie terapia zajęciowa jest definiowana jako „pewne określone czynności o charakterze zajęć fizycznych lub umysłowych, zalecone przez lekarza, a prowadzone przez fachowców w danej dziedzinie, które mają na celu przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej”.
Przykładowy plan terapii zajęciowej obejmuje warsztaty ruchowe, artystyczne i integracyjne. Różnorodne formy terapii wspomagają nawiązywanie relacji interpersonalnych, zapobiegają pojawianiu się stanów lękowych, nerwicowych oraz depresyjnych. Terapeuta zajęciowy kształtuje w pacjencie konkretne postawy i za pomocą różnych czynności ma za zadanie wyuczyć go nowych, przydatnych w życiu codziennym umiejętności. Jego celem jest przyspieszenie u pacjenta powrotu utraconych funkcji i sprawności lub wyrobienie funkcji zastępczych. Terapia może być prowadzona w grupie, zbiorowo (uczestnicy wykonują tę samą pracę, ale robią to samodzielnie) oraz indywidualnie (pacjent otrzymuje specjalnie przygotowane i dopasowane dla niego zadania tak, aby korygowały jego indywidualne zaburzenia). Aby zajęcia terapeutyczne odniosły sukces proponowane czynności powinny być dostosowane do pacjenta i być całkowicie dla niego wykonalne, powinny działać uspokajająco i mobilizująco oraz mieć estetyczne lub praktyczne znaczenie.
Rodzaje terapii zajęciowej
Rodzaje terapii zajęciowej bazują na podziale zajęć pod względem oddziaływań na konkretne sfery. Wśród nich wyróżnia się:
- Ergoterapię – czyli leczenie pracą.
Pacjenci wykonują zadania manualne, takie jak: dziewiarstwo, hafciarstwo, tkactwo, wikliniarstwo, krawiectwo, kaletnictwo, ceramika, metaloplastyka, stolarstwo, a nawet ogrodnictwo. Ergoterapia wspiera i uzdalnia osoby, które mają trudności w wykonywaniu czynności codziennych. Zajęcia mają nauczyć pacjentów samodzielności, niezależności oraz zachęcać do aktywnego życia. Mają pomóc pacjentowi w utworzeniu jak najlepszego otoczenia dopasowanego pod swoje słabości – np. jak przystosować mieszkanie, jak łatwiej i efektywniej wykonywać pewne czynności. Leczenie nastawione jest na poprawę koordynacji ruchowej, ale również koncentracji i pamięci. Poczucie odzyskania sprawności i niezależności daje pacjentom motywację do wychodzenia z domu, spotkań i rozwijania swoich zainteresowań. - Socjoterapia – opiera się głównie na spotkaniach grupowych i towarzyskich.
Jej zadaniem jest wyeliminowanie zachowań społecznie niepożądanych oraz rozwinięcie zachowań pożądanych. Na zajęcia trafiają często dzieci borykające się z problemami w szkole, np. dzieci nadpobudliwe i agresywne. Konspekty zajęć socjoterapeutycznych zawierają aktywność ruchową, zabawę oraz gry edukacyjne. W przypadku młodzieży i osób starszych na zajęciach uczestnicy mogą wyrazić siebie poprzez literaturę, muzykę, teatr, sztukę… Systematyczne zadania wytwarzają więzi między członkami, co rozwija umiejętności interpersonalne i daje satysfakcję ze spotkań. - Arteterapia – to terapia sztuką.
Pacjenci arteterapii mają bierny lub czynny kontakt ze sztuką i kulturą. Jej celem jest usprawnienie funkcji z zakresu małej motoryki. Na terapii zajęciowej tego typu wykorzystywane są techniki takie jak rysunek, malarstwo, zdobnictwo i dekoratorstwo. Uczestnicy mają możliwość rozwijania wyobraźni i kreatywności. Pacjent odkrywa siebie poprzez artystyczne wyrażenie swoich emocji i myśli.
Pomysły na zajęcia terapii zajęciowej są właściwie niewyczerpalne, co daje jej unikatowość i elastyczność. Każdy pacjent dostaje więc zadanie, które okazuje się dla niego najbardziej przydatne i najprzyjemniejsze. Metody terapii opierają się na grach, zabawach, zajęciach rekreacyjnych. Zajęcia dają poczucie wzajemnego wsparcia, a uczestnicy odzyskują kontrolę nad własnym życiem. Dzięki temu patrzą na świat bardziej optymistycznie, a ich poczucie własnej wartości wzrasta.
