Rozmowa z Jackiem Zbikowskim, autorem Metody Skutecznego Rzucania Palenia EasyQuit, prowadzonej w Poradni Psychologicznej Strefa Myśli.
„Palenie zabija“. Mocne hasło, prawda? Ale jakoś nie przekonuje ludzi sięgających po n-tego papierosa dziennie. Dlaczego palą?
J.Z.: Z lęku przed życiem bez papierosów. Dla palacza papieros jest czynnikiem zapewniającym poczucie bezpieczeństwa oraz przyjemność, dlatego wizja rzucenia papierosów jest dla nich tak przerażająca. Jako były palacz dobrze wiem, jak wysoką cenę osoba paląca płaci za możliwość odczucia chwilowej ulgi wiążącej się z zapaleniem papierosa.
Długo paliłeś?
Przez 23 lata.
Dużo?
Z papierosem w ręku spędziłem 14 000 godzin czyli 583 pełnych dni mojego życia.
Wypaliłem ok. 168 000 papierosów, tj. 8 300 paczek, tj. 830 kartonów.
Gdybym codziennie odkładał równowartość paczki papierosów na zwykły rachunek bankowy, zaoszczędziłbym ok. 150 000 zł.
Zacząłeś tak jak większość, w szkole na przerwie?
Dokładnie. Sięgając po pierwszego papierosa nikt nie podejmuje świadomej decyzji, że uzależni się od nikotyny i będzie palaczem, często do końca życia. Większość osób palących zaczyna eksperymentować z papierosem w wieku od 10 do 14 lat, czyli jako dzieci. Podobnie było ze mną.
Pamiętasz, dlaczego sięgnąłeś po pierwszego papierosa?
Powodów było kilka. Sądziłem, że dzięki papierosom stanę się bardziej dorosły, poważny, pewny siebie i atrakcyjny. Z jakichś powodów uznałem, że papierosy pomogą mi lepiej radzić sobie z problemami. Myślę, że podstawowym czynnikiem psychologicznym, który sprawia, że młodzi ludzie sięgają po papierosy i inne używki jest brak wewnętrznego poczucia bezpieczeństwa oraz poczucia własnej wartości. Wtedy pojawia się pokusa, aby udawać dorosłego w nadziei, że zastąpi to jakiś emocjonalny brak. Należy też zwrócić uwagę, że otoczenie w jakim żyjemy (mimo oficjalnego zakazu reklamy papierosów) na każdym kroku wpaja młodym ludziom przekonanie, że palenie jest fajne i wiąże się z atrakcyjnym stylem życia. Wszyscy bohaterowie mojego dzieciństwa łącznie z moim Tatą palili papierosy. Trudno, aby młody człowiek nie wyciągnął wniosku, że skoro dorośli, których podziwia palą, to znaczy, że palenie jest atrybutem męskości, luzu, przygody i fajnego życia.
A jednak po ponad 20 latach z tego atrybutu zrezygnowałeś…
W młodości intensywnie uprawiałem sport. Dosyć wcześnie zorientowałem się więc, że palenie mi nie służy. Próbowałem rzucać kilka razy, zwykle metodą „silnej woli”, ale najpóźniej po trzech miesiącach wracałem do nałogu. W pewnym momencie zorientowałem się, że palenie wpływa nie tylko na osłabienie mojej kondycji, ale też negatywnie wpływa na samopoczucie. Zauważyłem, że im dłużej palę, tym silniej odczuwam długotrwały stres i gorzej radzę sobie z wyzwaniami, jakie niesie życie. Wówczas podjąłem decyzję, że podejdę do rzucania palenia w sposób naukowy – czyli dowiem się wszystkiego o uzależnieniu od nikotyny, aby zrozumieć jak mogę się od tego skutecznie uwolnić. Rzucanie palenia może być bardzo trudne, jeśli nic się nie wie na temat fizjologicznych i psychologicznych mechanizmów nałogu (a żaden palacz nie ma na ten temat nawet ogólnej wiedzy). Kiedy sam zrozumiałem jak działa pułapka nikotynowego nałogu i jak wiele tracę nie dostając nic w zamian, wówczas po prostu przestałem to robić i nigdy do nich nie wróciłem.
Zdarza ci się zatęsknić za „jednym papieroskiem“?
Nie. Mając tę wiedzę na temat papierosów, którą mam dzisiaj, decyzja o powrocie do nałogu byłaby dla mnie jednoznaczna z decyzją o popełnieniu samobójstwa, tyle że rozłożonego w czasie, a ja lubię swoje życie i nie chcę więcej robić czegoś, co jest dla mnie ewidentnie szkodliwe.
Jesteś w mniejszości. Jak popatrzymy na statystki, większości jednak się nie udaje…
Nie do końca tak jest. Wbrew pozorom, bardzo wiele osób nałogowo palących papierosy ostatecznie rzuca palenie, zwykle jednak dzieje się to dopiero wówczas, kiedy ciało albo psychika palacza mówi DOSYĆ! Nie warto doprowadzać do takiej sytuacji, ponieważ wtedy zwykle jest już za późno na cofnięcie spustoszeń jakie lata palenia dokonują w organizmie i psychice palacza. Głównym problem w procesie uwalniania się od nałogu nie jest wcale fizyczne uzależnienie od nikotyny, choć jest ono częścią składową całego złożonego mechanizmu, ale uzależnienie psychiczne – emocjonalne, które wiąże palenie z zaspokojeniem podstawowej potrzeby jaką jest potrzeba bezpieczeństwa. Oczywiście papierosy nie pomagają zyskać poczucia bezpieczeństwa, choć dają taką iluzję. Przeciwnie, nałóg nikotynowy odbiera palaczowi to wszystko, co palacz chce zyskać paląc, czyli: spokój, dobre samopoczucie, umiejętność radzenia sobie z problemami, relaks, etc.
Opracowałeś własną metodę rzucania palenia EasyQuit. Na czym ona polega?
Podstawowym celem programu EasyQuit jest, aby doprowadzić do zmiany mentalnego programu, który każe osobie palącej palić. To jedyny skuteczny sposób uwolnienia się od nałogu. Kiedy ta zmiana nastąpi, decyzja o odstawieniu papierosów staje się czymś oczywistym i naturalnym, a samo odstawienie przychodzi łatwo i bezboleśnie. Uważam, że w większości przypadków tkwienie w nałogu wynika z niewiedzy odnośnie tego, co tak naprawdę się robi i z nieprawdziwych przekonań na temat istotnych korzyści wiążących się z paleniem. Moja metoda nie polega na przekonywaniu kogoś, że powinien nie palić, ale na pokazaniu osobie uzależnionej całej prawdy na temat tego co robi i uświadomieniu jej, że nie może czuć się stabilnie dobrze dopóki pali. Palenia nie można rzucić silną wolą – tj. wbrew nieświadomym mechanizmom emocjonalnym, które podtrzymują nałóg. Osobą niepalącą zostaje się poprzez zwiększenie poziomu świadomości do takiego, na którym świadomie nie robimy już rzeczy, które w sposób oczywisty nam szkodzą. Wtedy odstawienie papierosów jest bardzo proste i zwykle nie wiąże się z żadnymi negatywnymi objawami.
Czy żeby się udało, osoba musi spełnić jakieś warunki – np. palić mniej niż paczkę dziennie, krócej niż 20 lat?
Rzucić palenie bez żadnych problemów może każdy. Badania pokazują, że osobami skutecznie uwalniającymi się od nałogu są najczęściej wieloletni palacze, a więc osoby, które teoretycznie powinny być najsilniej uzależnione. Niestety jednak nie każdy to zrobi. Przykro to stwierdzić, ale są osoby, dla których możliwość wdychania toksycznego dymu stanowi większą wartość niż życie, zdrowie, dobre samopoczucie czy dobro rodziny. Żeby uwolnić się od nałogu trzeba chcieć to zrobić, trzeba mieć świadomość, że papieros nie jest przyjacielem ale wrogiem. Z drugiej strony, sama gotowość do zmierzenia się z problemem nie gwarantuje sukcesu, jeśli nie mamy silnej wewnętrznej motywacji oraz wiedzy na temat różnych mechanizmów fizjologicznych, emocjonalnych i mentalnych składających się na skomplikowany zespół uzależnienia. Warto również poznać skuteczne narzędzia do zarządzania własnym umysłem, który na początku nie widzi żadnego powodu, dla którego mielibyśmy się pozbyć tak „cennej” rzeczy jak papieros.
Jedynym warunkiem jaki należy spełnić – to spróbować. Po prostu dać sobie szansę. To już jest bardzo wiele, bo oznacza, że zaczynamy być mentalnie gotowi do pożegnania się z nałogiem, chociaż na tym etapie możemy nie wiedzieć jak to zrobić, a nawet – nie do końca wierzyć w sukces. Zdecydowana większość osób, które skorzystały z proponowanej przeze mnie pracy skutecznie rzuciło palenie.
Jak wygląda sesja EasyQuit?
Warsztat trwa 6-8 godzin, podczas których pokazuję uczestnikom jak działa pułapka nałogu i jak z niej skutecznie wyjść. Pracujemy również nad znalezieniem i wzmocnieniem wewnętrznej motywacji uczestnika do życia wolnego od niszczącego uzależnienia, oraz nad wzmocnieniem racjonalnej, dorosłej części osobowości, po to, aby uczestnik świadomie mógł wziąć odpowiedzialność za swoje decyzje. Uczestnicy, po uzyskaniu niezbędnej wiedzy przechodzą proces „7 kroków do wolności“, którego celem jest podjęcie świadomej i suwerennej decyzji o odstawieniu papierosów. Uczestnicy dostają też szczegółowe instrukcje, co może się dziać po odstawieniu papierosów i jak sobie z tym radzić, aby nie powrócić do nałogu.
Chciałbym podkreślić, że celem całego procesu nie jest przekonanie uczestników, aby rzucili papierosy i wytrwali w tym siłą woli, ale spowodowanie, aby uczestnik sam podjął z radością i dumą decyzję o uwolnieniu się od niszczącego go nałogu i wytrwał w niej bez poczucia straty, a za to, mając przekonanie, że robi dla siebie coś naprawdę wspaniałego.
Skoro to nie „silna wola”, jak wszyscy zwykli mówić, to jaki mechanizm stoi za skutecznym rzuceniem palenia?
Chodzi o świadomą decyzję opartą o wiedzę. Chociaż większość osób palących jest przekonanych, że papieros poprawia ich samopoczucie i sprawia, że ich życie jest przyjemniejsze, prawda jest jednak taka, iż papierosy nieuchronnie obniżają jakość życia we wszystkich jego aspektach, nie dając nic wartościowego w zamian. Mało kto wie, że palenie papierosów fatalnie wpływa na psychikę i samopoczucie palacza sprawiając, że czuje się on coraz gorzej i coraz trudniej jest mu radzić sobie ze stresem. Kiedy natomiast palacz czuje się źle, pali coraz więcej, co powoduje, że czuje się coraz gorzej i tak w kółko. Rzucenie palenia, nie oznacza rezygnacji z czegoś przyjemnego, ale oznacza zaprzestanie robienia sobie krzywdy. Jest wyrazem okazania sobie troski i zadbania o siebie. Najsilniejszym czynnikiem motywującym do rzucenia palenia jest zatem pragnienie dobrego życia, w którym nie potrzebujemy substancji psychoaktywnych, aby czuć się dobrze i bezpiecznie.
Jaka jest Twoja złota rada dla tych, którzy na liście postanowień na Nowy Rok mają: „Rzucić palenie”?
Jeśli robimy coś, co w sposób oczywisty nam szkodzi, to decyzję, aby przestać to robić warto podjąć jak najszybciej. Jeśli nie zrobiliśmy tego wcześniej, to Nowy Rok jest doskonałą okazją, aby okazać sobie troskę, zadbać o siebie. Nie możemy prowadzić udanego, dobrego życia, odczuwać spokoju i satysfakcji robiąc jednocześnie coś, co nas fizycznie i mentalnie niszczy i zniewala. Dlatego warto szukać skutecznych rozwiązań, które usuną przyczynę problemu, a kiedy uwolnimy się od nałogu będzie nam dużo łatwiej poradzić sobie z innymi problemami. Nie od razu musimy podejmować decyzję o rzuceniu palenia (bo tego każdy palacz panicznie się boi), ale możemy podjąć decyzję, że poszukamy skutecznego sposobu, aby poradzić sobie z problemem, w taki sposób, który będzie dla nas najlepszy.
Najbliższy warsztat EasyQuit prowadzony przez Jacka Zbikowskiego odbędzie się 18 lutego w godz. 10.00-17.30 w siedzibie Poradni Psychologicznej Strefa Myśli.
Jacek Zbikowski, trener rozwoju osobistego i biznesu, coach, prawnik, mówca inspiracyjny, bloger, pasjonat życia. Po ponad dwudziestu latach palenia papierosów uwolnił się od nałogu dzięki własnej nowatorskiej metodzie opierającej się na zmianie mentalnych programów odpowiadających za potrzebę sięgania po papierosa. Obecnie sam pomaga palącym odzyskać wolność od niszczącego nałogu i cieszyć się życiem bez papierosa.
Potrafisz przywołać wspomnienia siebie – radosnego malucha wtulonego w bezpieczne ramiona rodziców? Pamiętasz spokojne, magiczne wieczory kiedy zasypiałeś z poczuciem, że jesteś dla nich najważniejszą istotą na Ziemi? Widzisz jak beztroskie wiodłeś życie, pełne zabawy, uśmiechu i codziennych doświadczeń, które pozwalały poznawać ci świat pod okiem troskliwego dorosłego? Możesz przywołać te niesamowite poczucie miłości i akceptacji kiedy w nieskrępowany sposób wyrażałeś smutek, lęk, złość czy niezadowolenie? Pamiętasz jak rodzice przeprowadzali cię, pełni szacunku, przez kolejne fazy rozwoju, rozumiejąc twoje potrzeby doświadczania bliskości, buntu, stopniowej samodzielności, intymności, kontaktu z rówieśnikami, zdobywania wiedzy? Twoja codzienność była harmonijna i przewidywalna? Miałeś przestrzeń na popełnianie błędów, bez których nie ma postępu? Budowałeś swoje poczucie wartości czerpiąc z życzliwych komunikatów rodziny i własnych małych sukcesów przy jej stałym wsparciu? Pamiętasz ten czas, kiedy patrząc w oczy matce i ojcu odchodziły wszystkie dziecięce strachy i niepokoje? Twoi rodzice własnym przykładem wskazywali Ci wzór na dobrą komunikację, otwarcie i w sposób nie raniący mówiąc o uczuciach, potrafili radzić sobie z trudnościami nie niszcząc siebie i innych?
W tak zmobilizowanej rodzinie stres, jest niczym paliwo napędowe. Gdy dorosły jest w fazie picia alkoholu, trzeba chronić siebie i innych przed jego agresją, przemocą, wandalizmem, zacierać ślady destrukcji, tak żeby prawda o rodzinnym dramacie nie przedostała się do sąsiadów i dalszego środowiska. Towarzyszy temu wstyd i lęk. W okresach abstynencji alkoholowej dorosłego, dziecku towarzyszy słabo uświadamiany lęk nazywany często napięciem związanym z wyczekiwaniem kolejnego zapicia. To faza znacznej amplitudy emocjonalnej, ponieważ alkoholik, w poczuciu winy i wstydu po ostatnim pijaństwie chętniej okazuje ciepłe uczucia, chcąc wynagrodzić wyrządzone krzywdy, obdarowuje prezentami, przeprasza, wychwala, wykonuje czynności, którymi na co dzień się nie zajmuje. Bywa, ze jest wycofany i milczący. Czujność rodziny zostaje osłabiona, podczas gdy on sam, z upływem czasu, zaczyna odczuwać rozdrażnienie, irytację, złość z powodu braku alkoholu. Rodzina skoncentrowana na objawach uczy się odczytywać powtarzające się sygnały, przewidując kolejny kryzys, wybuch agresji. To, co jako wartość lub zasada obowiązywało wczoraj, dziś zmienia się wraz z nastrojem alkoholika i zmierza na przeciwległy biegun. Oscylując między skrajnościami dziecko uczy się dychotomicznie postrzegać rzeczywistość. Brak plastyczności w osądach skazuje dorastające dzieci na czarno-biały krajobraz. On sam, jak i inni ludzie, są albo „dobrzy” albo „źli”. Podobnie jest z oceną zachowań. W rodzinie alkoholika wszyscy, oprócz niego, chodzą na palcach, by zapewnić względny spokój i nie werbalizować problemu. Nikt się nie skarży, nie mówi o uczuciach, ponieważ emocjonalna transparentność grozi gniewem i odrzuceniem, a odrzucenie jest tym czego dziecko boi się przeraźliwie. Im bardziej czuje odrzucenie, tym bardziej obwinia siebie za to, że niewystarczająco się postarało by zadowolić rodziców. Musi zrezygnować ze swoich potrzeb, na przykład wyrażania smutku czy złości, po to, by ze zdwojoną siłą starać się zasłużyć na uznanie matki i ojca. Zamienia się rolami, aby zaopiekować się słabym rodzicem, rodzeństwem, bo przecież kocha tę rodzinę i jej potrzebuje. Matki, zapracowane, sfrustrowane, rozczarowane nieudanym związkiem, skupione na ratowaniu męża często stają się oschłe i wymagające dla dzieci. Tak jakby chciały dobrze ułożonymi dziećmi zatuszować rozgrywający się za drzwiami ich mieszkania dramat. Dziecko doświadcza przejmującej samotności, nie może uzyskać pomocy wewnątrz dysfunkcjonalnego systemu rodzinnego, ani poza nim. Uczy się nie czuć (bagatelizuje swoje cierpienie i potrzeby), nie mówić (nie skarży się, nie dzieli problemami, ponieważ nikt się nim nie przejmuje, wstydzi się siebie uważając za słabego), nie ufać (brak poczucia bezpieczeństwa, zbudowane na własnym doświadczeniu przekonanie, iż ludzie są nieprzewidywalni, zadają cierpienie). Wypracowuje wiele strategii radzenia sobie w relacjach i trudnych sytuacjach, a następnie wykorzystuje je w dorosłym życiu.
Dorosłe Dzieci Alkoholików to ludzie, których łączy podobieństwo wczesnych i trudnych doświadczeń we własnym systemie rodzinnym, problemów z jakimi rodzina się zmagała oraz strategii jakie wypracowywała dla jej przetrwania. Podobieństwa dotyczą także przekonań na swój temat, deficytów, jakie w dorosłym życiu się ujawniają oraz sposobu przeżywania i funkcjonowania w relacjach DDA są jak bezludne wyspy niewyrażonej rozpaczy. To ludzie wewnętrznie piękni, z wielkimi potencjałami. Przetrwali traumy, dźwigali ciężary swoich rodziców lub starali się ukryć przed niszczącą agresją. Niezaprzeczalna, wewnętrzna siła, która przeprowadziła ich w dorosłość to zasób, z którego mogą czerpać gdy na drodze pojawiają się kolejne wyzwania. Jednak aby odnaleźć spokój i poczuć się bezpiecznie we własnej skórze potrzeba odszukać, a następnie oczyścić stare, zaropiałe rany. W życzliwej, przyjaznej relacji terapeutycznej jest przestrzeń na nazwanie i opłakanie strat i modyfikacje schematów według których funkcjonują.
