Media i prasa zasypują nas historiami o szczęśliwych przyszłych matkach, dla których priorytetem w życiu jest urodzenie dziecka i które skaczą z radości na widok pozytywnego wyniku na teście ciążowym. Co jednak zrobić, gdy ciąża nie cieszy? Szacuje się, że aż 10-20% kobiet doświadcza depresji podczas ciąży. Wiele kobiet nie potrafi pogodzić się ze zmianami zachodzącymi w ich ciele. Skarżą się na obniżony nastrój, lęk przed oszpeceniem, odrzuceniem przez partnera, problemy finansowe. Diagnoza depresji ciążowej nie należy do najłatwiejszych ze względu na naturalne wahania nastroju w tym okresie. Nieleczona może mieć fatalne skutki dla matki i nienarodzonego dziecka.
Depresja a wahania nastroju
Jak odróżnić depresję w ciąży od wahań nastroju związanych ze zmianami hormonalnymi? Na początku ciąży kobiety przeżywają huśtawki nastroju, są ospałe, rozdrażnione. Jeżeli natomiast niepokojące objawy trwają ponad dwa tygodnie i pojawiają się regularnie, istnieje podejrzenie depresji. Do najczęstszych objawów należą:
- Problemy z koncentracją i pamięcią. Czynności, które niegdyś nie sprawiały problemu, mogą stać się uciążliwe. Czytanie, korzystanie z komputera, oglądanie filmu mogą stać się męczące lub negatywnie pobudzające.
- Utrata zainteresowania działaniami, które wcześniej sprawiały przyjemność. Z oczywistych względów nie każda aktywność jest bezpieczna i komfortowa dla kobiety w ciąży. Chodzi jednak o ogólny brak przyjemności z wykonywania zadań i brak motywacji. Nawet ugotowanie obiadu lub dbanie o higienę może stanowić problem.
- Poczucie osamotnienia, izolowanie się od najbliższych. Wiele kobiet z depresją ciążową skarży się na poczucie niezrozumienia przez otoczenie. Obawiają się, że zmiany fizyczne nie spodobają się partnerowi i utraci nimi zainteresowanie, bądź przeciwnie – to one nie będą miały ochoty, aby poświęcać im wystarczająco dużo czasu. Boją się, że nie będą zaakceptowane przez najbliższych, a ich ciążowe dolegliwości są jedynie uciążliwe dla otoczenia.
- Jedzenie kompulsywne lub jadłowstręt
- Bezsenność
- Rozdrażnienie, smutek
- Niska samoocena, poczucie, że ciąża oszpeca, powoduje jedynie ból i niewygodę
- Bóle głowy, mięśni, osłabienie
Leczenie depresji
Nieleczona depresja u ciężarnej kobiety może zwiększyć ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu lub nieprawidłowości w ciele dziecka po urodzeniu (np. zbyt niska masa). Ciągła stymulacja hormonem stresu – kortyzolem – jest niebezpieczna dla dziecka. Udowodniono, że podwyższony poziom kortyzolu zwiększa ryzyko utraty ciąży. W przyszłości dziecko może być bardziej narażone na depresję lub mieć problemy z nadpobudliwością czy zaburzone relacje z matką.
Leczenie kobiety w ciąży nie należy do najłatwiejszych. Istnieje bowiem wiele sprzecznych teorii dotyczących metod leczenia. Stosowanie antydepresantów wciąż pozostaje ryzykowną metodą ze względu na sprzeczność wyników badań. Wszystkie środki psychotropowe przenikają przez łożysko. Prawdą jest, że stosowanie leków przeciwdepresyjnych w pierwszym trymestrze negatywnie wpływa na rozwój płodu. W drugiej połowie ciąży być może leki mogą przyczyniać się do niskiej masy urodzeniowej, nadciśnienia płucnego u dziecka lub przedwczesnego porodu. Z drugiej strony depresja sama w sobie może przynieść fatalne skutki zarówno dla kobiety, jak i dziecka. Lekarze najczęściej zalecają, aby przez pierwsze 3 miesiące ciąży oraz co najmniej miesiąc przed planowanym poczęciem odstąpić od przyjmowania leków – o ile stan psychiczny matki to umożliwia. Przepisanie ciężarnej leków przeciwdepresyjnych wymaga indywidualnego rozpatrzenia wszystkich „za” i „przeciw’ i uznania, że ryzyko jakie niesie sama choroba jest większe niż możliwe skutki uboczne leków.
Wśród metod leczenia wyróżnia się również fototerapię, czyli światłolecznictwo. Polega ona na naświetlaniu światłem naturalnym (słonecznym) lub pochodzącym ze specjalnych fluoroscencyjnych lamp, czyli na ekspozycji chorych na sztuczne, intensywne białe światło. Terapia światłem jest znacznie bezpieczniejsza niż stosowanie farmaceutyków. Skuteczność terapii poświadczają liczne badania. Stosuje się ją w leczeniu wielu chorób, w których występują stany depresyjne, między innymi chorobie afektywnej sezonowej. Sprawdzonym sposobem leczenia depresji w ciąży jest psychoterapia. Wykwalifikowani terapeuci pomogą uporządkować myśli oraz doradzą, jak poprawić i dbać o relacje z innymi.
W warunkach domowych przede wszystkim warto zadbać o siebie. Należy pamiętać o wypoczynku, odpowiedniej ilości snu, dostosowanej aktywności fizycznej, zdrowej i zbilansowanej diecie. Pozytywnie wpłynie zapewnianie sobie rozrywek i przyjemności, spotkania z bliskimi, dzielenie się emocjami. Negatywne sygnały lub poczucie bezradności nie powinno być powodem do wstydu – to całkowicie normalne, że przyszła mama potrzebuje szczególnej opieki.
