Lęk separacyjny u niemowląt
Lęk separacyjny u niemowląt pojawia się zazwyczaj około 8 miesiąca życia i określa obawę przed separacją od matki. W tym okresie buduje się ogromne przywiązanie do opiekuna. Dla tak małego dziecka, mama jest jego całym światem. Niemowlę nie może pojąć, że zniknięcie spoza zakresu wzroku nie oznacza zniknięcia na zawsze. Choć wiedza, że obiekty istnieją niezależnie od tego czy je widzimy, pojawia się już w 10 miesiącu, niepokój związany ze zniknięciem rodzica może utrzymywać się do 2 lub 3 roku życia. Lęk separacyjny u dziecka objawia się wybuchami płaczu i paniką na każdą rozłąkę z matką. Dziecko nie chce zostawać z innymi osobami, nawet jeśli są to inni członkowie rodziny, ciężko jest je uspokoić. Jest nieśmiałe, nieufne, boi się obcych. Ma problemy z apetytem i zasypianiem. Lęki separacyjne są kwestią bardzo indywidualną – niektóre dzieci przystosowują się do rozstań szybciej, inne mają z tym problem. Jest to normalny etap w rozwoju człowieka – w połowie przypadków lęk z czasem upływa samoistnie, bez dodatkowej pomocy.
Aby okres, w którym maluch boryka się z lękiem separacyjnym przeminął łagodnie, należy przyzwyczajać dziecko do rozłąki i uczyć, że rzeczy i osoby nadal istnieją, nawet jeśli znikają z zasięgu wzroku. Przede wszystkim warto dać dziecku swobodę i pozwalać mu na bezpieczne oddalanie się od matki, eksplorowanie otoczenia. Jeśli musisz się pożegnać, zrób to otwarcie, powiedz dziecku, dokąd idziesz, kiedy wrócisz i czule się pożegnaj. Nie wymykaj się z domu ani nie wracaj, gdy już podjęłaś/łeś decyzję o wyjściu z domu – dziecko wyczuje Twoje wahanie i zdenerwowanie, co spotęguje jego niepewność. Przyzwyczajaj dziecko do rozstań, najpierw oddalając się na parę minut i stopniowo zwiększaj czas. Przyzwyczajaj je również do pozostawiania pod opieką innych osób. Terapeuci proponują również zabawy, w których coś znika i za chwilę pokazuje się ponownie (np. „akuku”), co pomoże zauważyć dziecku stałość obiektu.
Lęk separacyjny u dzieci i nastolatków
Lęki separacyjne zanikają naturalnie wraz z wiekiem, jednak w niektórych przypadkach lęk nie ustępuje. Dzieci w wieku szkolnym wykazują niechęć przed wychodzeniem do szkoły (lub całkowite odmawianie uczęszczania do niej), nie chce spotykać się ze znajomymi, wyjeżdżać na wycieczki szkolne lub robi to z dużym oporem. Bezpodstawnie zamartwia się, że utraci opiekuna. Często mają problem z zaśnięciem same i śpią z opiekunem. U nastolatków lęk separacyjny jest ciężej dostrzegalny, ponieważ w młodzież w tym wieku ukrywa symptomy. Często lęki dotyczą sympatii („pierwszych miłości”) lub przyjaciela, grupy przyjaciół.
Lęk separacyjny u dorosłych
Lęk separacyjny u dorosłych to problem dotykający aż 7% z nich. Istnieją sytuacje, gdy pojawienie się lęku jest naturalne, np. gdy umiera bliska osoba lub nasze życie zmienia się drastycznie. Przyczyną mogą być wydarzenia z dzieciństwa lub doświadczane w trakcie życia (zmiana pracy, zmiana zamieszkania, strata bliskiej osoby) oraz nawet te zachodzące przed porodem (np. lęk u matki). Lęki pojawiają się podczas rozłąki z bliskimi (może być to rodzic, partner, dziecko). Pacjenci miewają uporczywe myśli o utracie najbliższych oraz lęk przed rozstaniem i odrzuceniem. Borykają się również z objawami somatycznymi, takimi jak bóle brzucha, głowy, nudności, zmęczenie. Lęki separacyjne u dorosłych mogą stanowić duży problem. Osoba ma wtedy problem z opuszczaniem domu i bliskich, co zmniejsza jej efektywność w pracy i w kontaktach społecznych. Gdy dolegliwości utrzymują się dłużej niż pół roku, należy poszukać pomocy u specjalisty. Terapia indywidualna skupia się głównie na nauce budowaniu relacji i samodzielności.
Pamiętaj, nigdy nie krytykuj osób, które borykają się z lękiem separacyjnym. Jeżeli Twoje dziecko ma problemy z lękiem postaraj się okazać mu dużo ciepła. Miej świadomość, że lęki są typowe dla określonego wieku i są normalnym etapem w rozwoju. Spróbuj poznać przyczyny lęku i uważnie obserwuj sytuacje, w których występuje.
